ຫໍສະຫມຸດແຫ່ງຊາດລາວ ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນໃນປີ 1956 ໂດຍການໄດ້ຮັບມອບຫມາຍ ຈາກຫໍສະຫມຸດພຸດທະບັນດິດສະພາ (ວັດຈັນ) ໂດຍມີສະເດັດເຈົ້າຣາຊະພາຄິໄນ ເພັດສະຣາດ ຣັດຕະນະວົງສ໌ ແລະ ທ່ານ ມະຫາ ສິລາ ວີຣະວົງສ໌, ໄດ້ ມອບໃຫ້ກະຊວງສຶກສາ ເປັນຜູ້ສືບທອດ ຈາກນັ້ນກໍໄດ້ຈັດເປັນກອງເລຂາວິຊາການ ຂຶ້ນກັບກົມສິນລະປະກອນ ຂອງກະຊວງສຶກສາ ກິລາ ແລະ ເຍົາວະຊົນ, ໄດ້ສືບຕໍ່ສ້າງຕັ້ງຫໍໄຕປີດົກ ໃນຣັດຖະການຂອງເຈົ້າອານຸວົງ ໃນຕົ້ນ ສັດຕະວັດທີ່ 19 ສົມເດັດເຈົ້າຣາຊະພາຄິໄນ ເພັດສະຣາດ ໄດ້ທ້ອນໂຮມເອກະສານໃບລານ, ປື້ມພາສາລາວຈໍານວນ ຫນຶ່ງ ແລະ ປື້ມພາສາຝຣັ່ງ ທີ່ທາງຫໍສະຫມຸດຂອງໂຮງຮຽນປະລິຍັດຕິທໍາຈັນທະບູລີ ສ້າງເປັນພຸດທະບັນດິດ ສະພາ ຈັນທະບູລີ, ຂະນະດຽວກັນ ຫໍໄຕວັດສີສະເກດ ໄດ້ມີການຟື້ນຟູບູລະນະປະຕິສັງຂອນໃຫມ່ ໃນຕົ້ນສັດຕະວັດທີ 19 ເຊິ່ງຖືວ່າເປັນຕົວແທນ ແລະ ຫນໍ່ແຫນງຂອງຫໍສະຫມຸດແຫ່ງຊາດສືບຕໍ່ມາ.
ໃນຊຸມປີ 1960 ຫໍສະຫມຸດແຫ່ງຊາດລາວ ກໍໄດ້ມີບົດບາດໃນການພັດທະນາບຸກຄະລາກອນ ໄປອົບຮົມ ແລະ ສຶກສາຢູ່ຕ່າງປະເທດຫຼາຍຊຸດ ທາງກະຊວງສຶກສາ ຈຶ່ງໄດ້ຍົກຖານະຂອງຫໍສະຫມຸດ ແລະ ພິພິທະພັນເຂົ້າເປັນ ກົມຫນຶ່ງຂອງກະຊວງສຶກສາທິການ ໂດຍໃສ່ຊື່ວ່າ “ກົມຫໍສະຫມຸດແລະ ພິພິທະພັນແຫ່ງຊາດ” ໂດຍແມ່ນທ່ານ ແກ່ນ ຈັນ ທິລະກຸນ ເປັນຫົວຫນ້າກົມ,
ມາຮອດປີ 1975 ປະເທດລາວ ໄດ້ສະຖາປານາ ເປັນ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ, ຊາວລາວທົ່ວປະເທດເປັນເອກະພາບກັນ ດ້ວຍຄວາມຖືກຕ້ອງປອງດອງກັນ ຫໍສະຫມຸດແຫ່ງຊາດ ກໍ່ໄດ້ເຮັດຫນ້າທີ່ ຂອງຕົນ ດ້ວຍການບໍລິານໃຫ້ມວນຊົນໄດ້ມາຊົມໃຊ້, ພ້ອມທັງຂົນຂວາຍຫາຊັບພະຍາກອນທໍສະຫມຸດ, ພິພິທະພັນ ແລະ ວັດຖຸບູຮານ ເຂົ້າຫໍສະຫມຸດເພື່ອບໍລິການ.
ນັບແຕ່ປີ 1989 ເຖິງປະຈຸບັນ ຫໍສະຫມຸດແຫ່ງຊາດ ເປັນກອງວິຊາການຫນຶ່ງ ໃນໂຄງປະກອບກົງຈັກ ການຈັດຕັ້ງ ທີ່ຂຶ້ນກັບກົມພິມຈໍາຫນ່າຍ, ກະຊວງຖະແຫຼງຂ່າວ ແລະ ວັດທະນະທໍາ, ເຊິ່ງມີພາລະບົດບາດໃນການ ຄຸ້ມຄອງ, ເກັບກໍາ, ຮີບໂຮມສື່ຄວາມຮູ້ທີ່ເປັນສິ່ງພິມ ລວມທັງຫນັງສືໃບລານ ພັບສາ ແລະ ການໃຫ້ບໍລິການຂໍ້ມູນ ຂ່າວສານແກ່ປວງຊົນ.
ຫໍສະຫມຸດແຫ່ງຊາດ ໄດ້ປັບປຸງພັດທະນາໃນການກໍ່ສ້າງພະນັກງານວິຊາການຫຼາຍຊຸດ ດ້ວຍການໄປ ທັດສະນະສຶກສາ, ຝຶກອົບຮົມທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ໃນໄລຍະສັ້ນ ແລະ ໄລຍະຍາວ ເພື່ອປັບປຸງວຽກງານ ໃຫ້ທັນສະໄຫມ.
ໃນປີ 1990 ໄດ້ເລີ່ມຈາກການທົດລອງເຮັດຕູ້ເຄື່ອນທີ່ 20 ຕູ້ ພ້ອມນັ້ນ ຫໍສະຫມຸດແຫ່ງຊາດກໍໄດ້ສະແດງ ກິດຈະກໍາສົ່ງເສີມການອ່ານ ແລະ ແນະນໍາວິທີນໍາໃຊ້ຕູ້ນ້ອຍເຄື່ອນທີ່, ຈາກນັ້ນ ຈຶ່ງໄດ້ຂົນຂວາຍແຫຼ່ງທຶນມາສ້າງຕູ້ ນ້ອຍ ແລະ ກໍໄດ້ຮັບນ້ໍາໃຈຈາກຫຼາຍພາກສ່ວນ, ຫຼາຍອົງການ ແລະ NGO ຕ່າງໆ ໃຫ້ຄວາມຮ່ວມມື, ໃຫ້ການ ອຸປະຖໍາຕະຫຼອດມາ. ຈາກນັ້ນກໍໄດ້ບໍລິການລົງສູ່ໂຮງຮຽນ 30 ແຫ່ງ ໃນ 2 ແຂວງຄື: ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ແລະ ແຂວງວຽງຈັນ ເຊິ່ງເປັນການຮ່ວມມືລະຫວ່າງຫໍສະຫມຸດແຫ່ງຊາດ, ກົມສາມັນ ແລະ ພະແນນສຶກສາແຂວງ ແລະ ໄດ້ຝຶກອົບຮົມກ່ຽວກັບການນໍາໃຊ້ຕູ້ປຶ້ມໃຫ້ແກ່ຄູ ອາຂານຜູ້ຮັບຜິດຊອບ ເຊິ່ງເປັນການຝຶກທັກສະການບໍລິການ ຫ້ອງສະຫມຸດຂັ້ນພື້ນຖານ.
່ ປະຈຸບັນນີ້ ຫໍສະຫມຸດແຫ່ງຊາດ ມີພະນັກງານທັງຫມົດ 31 ຄົນ, ຍິງ 18 ຄົນ ແບ່ງອອກເປັນ 6 ຂະແຫນງການຄື:
1. ຂະແຫນງ ຄຸ້ມຄອງບໍລິຫານ.
2. ຂະແຫນງ ຂົນຂວາຍຊັບພະຍາກອນ, ແຈ້ງສິ່ງພິມ ແລະ ອອກເລກຫມາຍISBN.
3. ຂະແຫນງ ວິເຄາະຊັບພະຍາກອນ ແລະ ເຕັກນິກສິ່ງພິມ.
4. ຂະແຫນງ ບໍລິການການອ່ານ ແລະ ປະຊາສໍາພັນ.
5. ຂະແຫນງ ມູນເຊື້ອ ແລະ ຫນັງສືຫາຍາກ.
6. ຂະແຫນງ ສົ່ງເສີມການອ່ານ ແລະ ຂະຫຍາຍຕາຫນ່າງຫໍສະຫມຸດ.
ຫໍສະຫມຸດແຫ່ງຊາດ ໄດ້ເຕີບໃຫຍ່ຂະຫຍາຍຕົວມາເຖິງປະຈຸບັນ ຍ້ອນການປະຕິບັດຫນ້າທີ່ດ້ວຍຄວາມ ຮັບຜິດຊອບສູງຕໍ່ກັບການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ສົ່ງເສີມວັດທະນະທໍາການອ່ານທີ່ມີມູນເຊື້ອສືບຕໍ່ກັນມາແຕ່ ເຫິງນານ ຄຽງຄູ່ກັບການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ພັດທະນາປະເທດຊາດ, ການພັດທະນາເສດຖະກິດ-ສັງຄົມ, ການສົ່ງເສີມການອ່ານ, ປົກປັກຮັກສາຫນັງສືໃບລານ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕາຫນ່າງຫ້ອງສະຫມຸດໃນຂອບເຂດ
ທົ່ວປະເທດ, ປັບປຸງວຽກງານບໍລິການ ຂອງຫໍສະຫມຸດແຫ່ງຊາດ ໃຫ້ທັນສະໄຫມ, ວອງໄວຂຶ້ນເປັນກ້າວໆ ເປັນແຫຼ່ງປົກປັກຮັກສາຂໍ້ມູນຂ່າວສານ ທີ່ເປັນມູນເຊື້ອຂອງຊາດ ໄວ້ໃຫ້ລູກຫຼາຍໄດ້ສືບທອດຕໍ່ໄປໃນ ອະນາຄົດ.
ຮູບພາບບັນຍາກາດໃນຫໍສະໝຸດແຫ່ງຊາດ
